Wydanie nowej Metodyki oceny odpowiedniości członków organów podmiotów nadzorowanych przez KNF, a także wejście w życie Ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku (czyli tzw. „warzywniaka”) ma duży wpływ na sprawowanie nadzoru w instytucjach finansowych. Zmiany dotknęły banki, jednostki zarządzające systemami ochrony instytucjonalnej, zakłady ubezpieczeń i reasekuracji, domy maklerskie oraz towarzystwa funduszy inwestycyjnych.

Jak z nowych wytycznych Metodyki mogą korzystać rady nadzorcze, komitety nominacji, zarządy i komórki odpowiedzialne za rekrutację i ocenę członków zarządów i rad nadzorczych? Jak zmieniły się uprawnienia organów nadzoru po wejściu w życie „warzywniaka”? Jaki wpływ na odpowiedzialność i obowiązki zarządu i rady nadzorczej mają nowe regulacje? Te i inne zagadnienia zostaną omówione na warsztatach „Sprawowanie nadzoru w instytucjach finansowych: nowe ramy prawne, wymogi i strategie zarządzania”, które odbędą się online w dniach 13-14 grudnia 2023 r.

Zmiany w Metodyce wydanej przez KNF

Nowa Metodyka, opublikowana przez KNF 8 sierpnia 2023 r., składa się z trzech modułów, które systematyzują standardy oceny odpowiedniości członków różnych podmiotów nadzorowanych przez Komisję. Pierwszy moduł dotyczy banków, jednostek zarządzających systemami ochrony, zakładów ubezpieczeń i towarzystw emerytalnych. Drugi omawia wytyczne dla domów maklerskich.

Trzeci moduł, w którym zawarto informacje dla funduszy inwestycyjnych, jest czymś całkowicie nowym. Zmiana ta wynika z wprowadzenia do przepisów konieczności wyrażenia zgody przez KNF na powołanie członka zarządu funduszy inwestycyjnych nadzorującego zarządzanie ryzykiem oraz podejmowanie pewnych decyzji inwestycyjnych (chodzi o dodanie przepisu art. 42b ust. 1 do Ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi).

Zmiany w Metodyce mają na celu ocenę kompetencji kandydata w zakresie wpływu różnych działań na środowisko, kwestie społeczno-socjalne oraz ład wewnątrz organizacji (ESG), a także przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT).

Zmiana uprawnień KNF i innych organów nadzoru finansowego

Większa część postanowień Ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku („warzywniak”) weszła w życie pod koniec września 2023 r. Nowelizacja dotyczy aż 41 aktów prawnych dotyczących rynku finansowego i powiązanych z nim obszarów. Zmiany dotyczą m.in. procesu outsourcingu, co do którego KNF zyskała nowe uprawnienia. Komisja może zażądać od banków przedstawienia zasad zarządzania ryzykiem związanym z podoutsourcingiem oraz przedstawienia umów z podoutsoucerami, a także dodatkowego umotywowania sposobów ich realizacji.

Po wejściu w życie postanowień „warzywniaka” rozszerzono kompetencje KNF m.in. o możliwość żądania udzielenia wyjaśnień od emitentów giełdowych, podmiotów, których papiery wartościowe były notowane na giełdzie, a także podmiotów nienadzorowanych związanych umową, transakcją lub porozumieniem z emitentem. Urzędnicy KNF otrzymali duże uprawnienia o charakterze śledczym w razie stwierdzenia podejrzenia o popełnieniu przestępstwa, również w zakresie przepisów niepodlegających nadzorowi KNF.

Informacje ze spółek może uzyskiwać również Straż Graniczna. Funkcjonariusze, w celu zapobieganiu łamania prawa, dostaną dostęp do danych będących tajemnicą spółek, tajemnicą skarbową lub tajemnicą zawodową.

Poważniejsze sankcje dla członków zarządów i rady nadzorczej instytucji finansowych

„Warzywniak” zwiększa administracyjne kary pieniężne na osoby zarządzające instytucjami płatniczymi. Za naruszenie przepisów, w tym również wytycznych EBA lub KNF, może zostać ukarany członek zarządu i rady nadzorczej organu bezpośrednio odpowiedzialnego za nieprawidłowości. Do tej pory wynosiła ona równowartość maksymalnie trzykrotnego wynagrodzenia, a teraz wzrosła aż do 500 tys. zł. Przepisy te dotyczą zarówno Krajowych, jak i Małych Instytucji Płatniczych. Poza tym kara może zostać nałożona również po zakończeniu pełnienia funkcji albo ustaniu jej członkostwa w organie statutowym (nawet do 5 lat wstecz).

W przypadku zarządców funduszy inwestycyjnych (specjalistycznych i zamkniętych) maksymalna kara za naruszenia przepisów ustawy albo wykonywanie obowiązków wynikających z umowy zawartej niezgodnie z prawem, umową lub statutem funduszu inwestycyjnego, wzrosła z 500 tys. do 5 mln zł. Co ważne, kary nakładane przez KNF mają zazwyczaj rygor natychmiastowej wypłacalności. Warto również pamiętać, że Ustawa o AML wymaga wyznaczenia konkretnej osoby odpowiedzialnej za nadzorowanie obszaru płatniczego.

Biorąc pod uwagę dotkliwość kar, organy zarządzające powinny opracować skuteczne strategie zarządzania ryzykiem. Pewnym ukłonem w stronę instytucji finansowych ze strony KNF jest wprowadzenie instytucji czynnego żalu, która umożliwia złagodzenie sankcji.

Cel wprowadzenia zmian

Jak można przeczytać na stronie Sejmu, cel nowelizacji to uporządkowanie i usprawnienie funkcjonowania instytucji finansowych, m.in. w zakresie ich nadzoru, a także ochrony ich klientów i akcjonariuszy. Zmian jest naprawdę dużo, dlatego wszystkie objęte nimi podmioty powinny jak najszybciej wprowadzić w życie nowe wymagania. Jak to zrobić? Dokładnie zostanie to wyjaśnione na warsztatach online 13 i 14 grudnia 2023 r.