Cz. 1

Przepisy Ustawy o rachunkowości obligują każdą jednostkę do wyceny nie rzadziej niż na dzień bilansowy swojego majątku (aktywów) oraz źródeł finansowania tego majątku (pasywów), przy czym zasady wyceny są uregulowane ustawowo. Jak należy wycenić aktywa? Czym są podstawowe kategorie wyceny? Czym różni się cena nabycia od ceny zakupu?

Dzień bilansowy

Dniem bilansowym nazywamy taki dzień, na który jednostka sporządza sprawozdanie finansowe. Może nim być dzień kończący rok obrotowy, dzień zakończenia działalności (w tym dzień jej sprzedaży, zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego) lub dzień poprzedzający zmianę formy prawnej albo dzień poprzedzający dzień podziału lub połączenia, o ile w wyniku tego podziału lub połączenia powstaje nowa jednostka, jak również dzień poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub ogłoszenia upadłości.

W jednostce przejmowanej dniem bilansowym jest dzień połączenia związanego z przejęciem jednostki przez inną jednostkę (dzień wpisu do rejestru tego połączenia).

Czym są aktywa?

Aktywa są posiadanym przez jednostkę majątkiem, a więc kontrolowanymi przez jednostkę zasobami majątkowymi o wiarygodnie określonej wartości, które powstały wskutek przeszłych zdarzeń i które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

Aktywa dzielą się na dwie podstawowe grupy: aktywa trwałe i obrotowe.

Aktywa obrotowe to ta część majątku jednostki, która w przypadku:

• Zapasów (rzeczowych aktywów obrotowych) – są przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego
• Aktywów pieniężnych, instrumentów kapitałowych wyemitowanych przez inne jednostki, wynikającego z kontraktu prawa do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawa do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach – są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich złożenia, wystawienia lub nabycia, albo stanowią aktywa pieniężne
• Rozliczeń międzyokresowych – trwają nie dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Aktywami obrotowymi są również wszystkie należności z tytułu dostaw i usług – bez względu na termin ich spłaty, oraz wszystkie należności z innych tytułów, które stają się wymagalne w okresie 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Aktywami trwałymi są te wszystkie zasoby majątkowe, które nie zaliczają się do aktywów obrotowych.

Zasady wyceny aktywów

W drugiej części artykułu wyjaśnimy czym różni się cena nabycia od ceny zakupu.

Cz. 2

Przepisy Ustawy o rachunkowości obligują każdą jednostkę do wyceny nie rzadziej niż na dzień bilansowy swojego majątku (aktywów) oraz źródeł finansowania tego majątku (pasywów), przy czym zasady wyceny są uregulowane ustawowo. Pisaliśmy już o tym, jak należy wycenić aktywa i czym są podstawowe kategorie wyceny. Dzisiaj wyjaśnimy czym różni się cena nabycia od ceny zakupu.

Cena nabycia

Cena nabycia to cena zakupu, która obejmuje kwotę należną sprzedającemu, ale z wyłączeniem podlegającego odliczeniu podatku VAT i podatku akcyzowego.

W przypadku importu cena nabycia obejmuje wszelkie obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do użytku lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu. Cena ta jest jednak obniżana o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski.

Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia danego składnika aktywów (w szczególności przyjętego nieodpłatnie), jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.

Jeśli mamy do czynienia z nabyciem udziałów (akcji) własnych w drodze egzekucji cena nabycia obejmuje cenę ustaloną w postępowaniu egzekucyjnym. Cenę tę powiększa się o koszty poniesione w toku postępowania, które nie zostały zwrócone spółce.
Z kolei w przypadku nieodpłatnego nabycia udziałów (akcji) własnych cena nabycia obejmuje całość kosztów poniesionych w związku z procesem ich nabycia.

Koszt wytworzenia

Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem, a także uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu.

Koszty bezpośrednie obejmują wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny.

Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania produktu, części kosztów pośrednich zalicza się zmienne pośrednie koszty produkcji oraz tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów.

Jeżeli nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia produktu, jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży netto takiego samego lub podobnego produktu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk brutto ze sprzedaży, a w przypadku produktu w toku – także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia.

Do kosztów wytworzenia produktu nie zalicza się kosztów:

1. będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych;
2. ogólnego zarządu, które nie są związane z doprowadzaniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny
3. magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba że poniesienie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji;
4. kosztów sprzedaży produktów.

Koszty te wpływają na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione.

Cena sprzedaży netto

Za cenę (wartość) sprzedaży netto składnika aktywów przyjmuje się możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, bez podatku VAT i podatku akcyzowego, pomniejszoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a powiększoną o należną dotację przedmiotową.

Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy.

Cena nabycia i koszt wytworzenia ŚT, ŚTwB i WNIP

Cena nabycia i koszt wytworzenia środków trwałych w budowie, środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych obejmuje ogół ich kosztów poniesionych przez jednostkę za okres budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania, w tym również:

1. niepodlegający odliczeniu podatek VAT  oraz podatek akcyzowy;
2. koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z nimi różnice kursowe, pomniejszony o przychody z tego tytułu.

Wartość godziwa

Za wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.

Wartość godziwą instrumentów finansowych znajdujących się w obrocie na aktywnym rynku stanowi cena rynkowa pomniejszona o koszty związane z przeprowadzeniem transakcji, gdyby ich wysokość była znacząca.

Cenę rynkową aktywów finansowych posiadanych przez jednostkę oraz zobowiązań finansowych, które jednostka zamierza zaciągnąć, stanowi zgłoszona na rynku bieżąca oferta kupna, natomiast cenę rynkową aktywów finansowych, które jednostka zamierza nabyć, oraz zaciągniętych zobowiązań finansowych stanowi zgłoszona na rynek bieżąca oferta sprzedaży.

Skorygowana cena nabycia

Skorygowana cena nabycia aktywów finansowych i zobowiązań finansowych to cena nabycia (wartość), w jakiej składnik aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych, pomniejszona o spłaty wartości nominalnej, odpowiednio skorygowana o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej, a także pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość.